Bozcaada’da kalamarın yolculuğu
Bozcaada’da kışın yapılan en büyük aktivitelerden biri de kalamar avcılığı. Bunu ticari olarak yapanlar olduğu gibi hobi olarak tutanlar da var. İşte Bozcaada’da koylarda, limanda, teknelerle süren kalamarın yolculuğu…
KALAMAR NEDİR, NE ZAMAN TUTULUR?
Kalamar, kafadan bacaklılar sınıfında yer alan bir deniz canlısıdır. Mürekkep atsa da, bir ahtopot veya mürekkep balığı değildir. Sekizi kısa, ikisi daha uzun olmak üzere toplam 10 kolu vardır. İç organlarının da bulunduğu manto kısmı kıkırdak gibi bir kas örtüsünden oluşmaktadır.
Kalamar, özellikle ekim ile ocak ayları arasında çokca tutulur. Ekimde ortalama 150-250 gr büyüklükte gelen kalamarlar ocak ayında daha da büyümüş olur. Ekim öncesi üreme mevsimi olduğundan pek ortalıkta görünmezler. Ocak sonrası da güneye doğru harekete geçerler.
Kalamar akşam güneş batmaya yakın, sabah da güneş doğumu saatlerinde daha çok yakalanır. Çünkü kalamar otluk ve kayalık bölgeleri sevdiğinden, bu saatlerde bu tip yerlerde beslenir.
KALAMAR NASIL TUTULUR?
Kıyıdan el oltası veya kamışla kalamar tutmayı deneyebilirsiniz. Oltanın ucuna balık şeklindeki, renkli, fosforlu ve zokalarla tutulur. Zokalara yem takılmaz ama başka balık tutmak isterseniz, kalamar yem olarak kullanılabilir.
Teknedense, adalıların rapala dedikleri çift zokalı el oltası veya kıyıda da kullanılan tekli zoka kullanılır. Tekne hareket halindeyken daha çok rapala, sabitken de tekli zoka yöntemi kullanılır.
Yemli balık avı gibi ya da ağ balıkçılığı gibi uzun ve meşakkatli bir süreç değil kalamar avcılığı. “At-çek” denen, oltanın denizle buluştuktan sonra kısa sürede yeniden çekilip, denize tekrar atılmasıyla deneniyor. Burada dikkat edilecek husus, atılan oltanın denizin dibine indikten sonra, yukarı doğru hareket ettirilerek, fosforlu ve renkli zokanın denizde yarattığı parlamaya kalamarın aldanıp gelmesi sağlanıyor.
NERELERDE TUTULUR?
Adanın neredeyse her yerinden, eğer kalamar için hava/rüzgâr uygunsa, kalamara çıkılan saat doğruysa ve hazırlanan olta takımları olması gerektiği gibi hazırlandıysa, kalamar tek tük de olsa, kova dolusu da olsa geliyor.
Fakat tekneyle açılanlar Çayır Koyu civarına, Mavriya adası etrafı, Liman ağzı açıkları, Polente açıkları, Habbele açıklarına giderlerken kıyı balıkçıları Liman feneri, Ayana Koyu, Mermerburnu, Tuzburnu mevkiinden oltalarını denizle buluşturuyorlar. Elbette her balıkçının favori yerleri ve birbirlerinden sakladıkları “maden” dedikleri yerleri de var. Kalamarın akın yaptığı yerdeki “damar” yakalandıysa dakikalar içinde tekne de, kova da kalamarla doluyor.
KİMLER TUTUYOR, NİYE TUTUYOR?
Belediye’de çalışan işçi, okuldaki öğretmen, sezonu kapatan otel işletmecisi, işlerin hafiflemesini fırsat bilen esnaf ve elbette bu işten rızkını çıkartan, asıl mesleği balıkçılık olan kişiler kalamarın peşinde. Yani bir sınıflandırma yapmak güç. Herkes tutmaya çalışıyor, kimisi çok alıyor, kimisi tek tük ile yetiniyor, kimisi de kovası boş evin yolunu tutuyor.
Kalamar avına çıkanların bir kısmı boş vakti öldürmek için çıkarken, kimisi de ne kadar tutarsa restoranlara bu kalamarları satıyor, ailesinin geçimini sağlıyor. Bozcaada’da kalamarın kilosu 2022 yılı başlarında 300 TL’den alıcı buluyordu. Bu rakam 2019 yılı sonunda 70-80 TL civarındaydı. Önümüzdeki aylar ne gösterir bilinmez. Bozcaada’daki kalamarın neredeyse tamamı adada kalıyor ve turizm sezonu için işletmeler tarafından derin donduruculara atılıyor. Talep ne olur bilinmez ama birçok işletmeci de yaz sezonunda ithal kalamar yerine, Bozcaada denizinden çıkan kalamarı müşterisine sunuyor. Yani istisnalar kaideyi bozmaz ilkesinden yola çıkarak, misafirlere “ada kalamarı” sunuluyor.
NASIL AYIKLANIR, NASIL PİŞİRİLİR?
Kalamarın ayıklanması çok basittir. Manto ya da kese denen kısmının içerisinde tüm iç organları vardır. Yavaşça içerisine elinizi sokarak tüm organları dışarı çıkartabilirsiniz. Ayrıca yine kese içinde yer alan şeffaf omurgayı da rahatça çıkartabilirsiniz. Kesenin dışında yer alan zarı da bıçağın tersiyle temizlemeniz mümkün. Bol suyla içini ve dışını yıkadıktan sonra halka şeklinde kesebilirsiniz. Kalamarın bacakları/kolları bazıları sevmese de oldukça lezizdir. Onları da ayırıp, yıkayabilirsiniz.
Eğer kalamar tava yapacaksanız kestiğiniz bu kalamarları bu kabın içinde biraz şeker ve biraz karbonat ile 5 dakika yoğurun. Sonra üzerine 1 şişe soda (soda yerine bira veya süt kullananlar da vardır) koyup en az 3 saat bekletin. Bu marine işlemi bittikten sonra kalamarlar una batırılıp, kızgın yağa atılarak kızartılabilir. Kızarmış kalamarların üzerine sadece limon sıkılacağı gibi tarator sos da yapılabilir. Tarator sos, galete unu, sirke, tuz, sarımsak, yoğurt ve cevizle yapılırsa tadından yenmez!
Kalamarı mangalda da yapanlar var. Marine edilmiş kalamarları şişe takıp pişirmek bir yöntem iken, alüminyum folyoya sarıp pişirmek bir diğer yöntem. Damak zevki sizin, hangisini istiyorsanız seçin.
Biz kalamar dosyamızı, bilimsel gerçeklerden ziyade adada balıkçılığa hobi veya meslek gözüyle bakan insanların görüşlerini baz alarak hazırladık. Elbette yararlandığımız ve teyit ettiğimiz kaynaklar da oldu. Ama neticede Bozcaada’nın kalamarının ve balıkçısının bu mevsimde bir yolculuğu vardı.
