“Geçmişten Günümüze Bozcaada Balıkçılığı” ismini verdiğimiz projemiz 2019 yılının başlarında adali bir balıkçıyla ilk görüşmeyi yapmamızla başladı. Balıkçılık, sadece Bozcaada’da değil birçok yerde yıllar geçtikçe zarar görüyor. Deniz ekosistemi özellikle küçük balıkçılığı ortadan kaldıran endüstriyel balıkçılık ile tehlike altına girerken, yasak ve kaçak avlanma ile de olumsuz etkilenmeye devam ediyor. Hem Bozcaada balıkçılığının geçmişinde neler yaşandığını öğrenerek bir arşiv oluşturmak, hem de bu azalan küçük balıkçılığın sebeplerini kayda geçirmek niyetiyle bu projeyi gerçekleştirmekteyiz.
Bu proje ile balıkçılık ve deniz ekosistemi üzerine başta Bozcaada kamuoyunun doğru bilgiye ulaşmasını sağlamak, kamuoyunda farkındalık yaratmak ve bu konuyla ilgili çözüm üretebilme noktasında daha görünür olmak için sesimizi duyurmak istiyoruz.
Çalışmamızdaki odak grup “Bozcaadalı Balıkçılar”. En genci 20’li yaşlarda olan, en yaşlısı ise 80’ini aşmış balıkçılarla Bozcaada’nın 1950’lerden bugüne balıkçılığını kayıt altına almayı hedefledik. Çünkü tarihi geriye sardığımızda Bozcaada’da bağcılıktan (ve şarapçılık) sonra adadaki en önemli geçim kaynağı balıkçılıkmış. Balıkçılıkla birlikte de elbette süngercilik. Fakat bugün süngercilik tamamen bitmiş durumda. Balıkçılık ise ticari anlamda sadece birkaç kişi tarafından profesyonel olarak yapılıyor.
Görüşmemizdeki diğer kişiler geçmişlerinde balıkçılıkla aktif olarak uğraşan ama şimdi ya kendilerini emekliye ayırmış ya da ekonomik getirisi azaldığı için balıkçılığı hobi olarak gerçekleştirmekteler. Birçoğunun balıkçılığın yeniden canlanmasına dair önerileri var. Bazıları ise oldukça umutsuz.
Görüştüğümüz kişiler arasında:
– Bozcaada’ya da dair halen bilimsel çalışmalar yürüten Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi’nden bir doçent,
– Adada hayatını süngercilikten kazanmış ama şimdi emekliye ayrılmış bir Rum süngerci,
– Binlerce lüferle ada limanına girmiş 80’ini devirmiş yaşayan en büyük balıkçılardan biri,
– Balıkçılık Kooperatifi Başkanı,
– 19 yaşında adadan ayrılmak zorunda kalan bir Rum süngerci,
– Balık ticareti yapan üç kişi,
– Kıyı balıkçılığı ile amatör balıkçılık yapan iki kişi,
Ve toplamda 37 farklı kişi ile kayıt aldık.
Bu grubun ihtiyaçları balıkçılığın yeniden eski günlerine, ekonomik getirisi olan, aile geçindiren bir mesleğe dönüşmesi, balıkçılığı azaltan sebeplerin neler olduğuna dair fikirlerinin toplumla paylaşılması. Biz de bu kayıtlarla buna aracılık etmek niyetindeyiz.
Ayrıca tanıkların anlatıları üzerinden 1950’lere kadar ulaşabildiğimiz kadarıyla eski gelenekler, balık avlama yöntemleri, balıkçının kumanyası, denizde atlatılan tehlikeler, balıkçının hava durumunu tespiti gibi konulara da projemizde yer vererek hafıza tazelemesi de yapmak istedik.
Anlatıcılardan aldığımız verilere göre iklim krizinin de deniz yaşamına olumsuz etkilerini tespit etmek mümkün. Ayrıca, bir okulu olmayan, usta-çırak ilişkisine dayanan bir meslek olarak da görülebilecek “balıkçılık” konusuna her açıdan, adadaki neredeyse tüm balıkçılarla görüşerek bir “Bozcaada Balıkçılığı”nın geldiği noktayı anlatılar üzerinden ortaya çıkartmak niyetindeyiz.
Bu proje, adada birçok balıkçının önerdiği bazı bölgelerin büyük balıkçılar tarafından avlanma sahasından çıkartılması, gece lambayla avlanmanın sınırlandırılması, deniz temizliği için önemli olan denizpatlıcanı (denizhıyarı) avının yasaklanması, küçük balıkçıların desteklenmesi gibi bir sonuca kapı açabilir.
Balıkçılığın azalmasının sebeplerinde birçok anlatıcının sebep ve çözüm önerileri benzer noktalarda bir araya geliyor. Bu anlatılar bugüne dek ada özelinde, mikro ölçekte konuşulmuş ama kamuoyu oluşturacak, yetkilileri hareket edecek noktaya gelmemiş. Bu videolar ve hazırladığımız “Denizde Kalan” belgeseli bu insanların ve ana konumuzun duyurulması noktasında önemli bir görev üstleniyor.
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi bu proje bir çevre/ekosistem sorunu ve azalan balıkçılık üzerine tespit ve çözüm önerileri haricinde kültürel, geleneksel, sesli ve görsel hafıza çalışması olarak da görülmeli. Bu da konunun sahiplenilmesi noktasında önemli bir husus.
